Đọc đoạn tư liệu sau đây:
“Cách mạng tháng Tám... kết hợp tài tinh đấu tranh chính trị và đấu tranh quân sự, một cuộc nổi dậy ở cả nông thôn và thành thị khắp Bắc, Trung, Nam mà đòn quyết định là các cuộc khởi nghĩa ở Hà Nội, Huế, Sài Gòn và ở các thành phố quan trọng khác. Hành động mau lẹ của Đảng ta chuyển nhanh từ chiến tranh du kích cục bộ ở nông thôn sang phát động tuyệt đại đa số quần chúng nhất tề đứng lên cùng với lực lượng võ trang mới tổ chức và ít ỏi lúc ban đầu, tiến hành tổng khởi nghĩa ở thành thị là một chủ trương vô cùng sáng suốt của Trung ương Đảng lúc bắc giả trong việc nắm thời cơ”.
(Lê Duẩn, Tuyển tập, Tập 2, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2008, tr.786)
Phương pháp giải
- Đọc kĩ dữ kiện và xác định nội dung chính trong đoạn dữ kiện liên quan đến Cách mạng tháng Tám năm 1945.
- Từ dữ kiện đã cho tiến hành phân tích để đánh giá các nhận định đúng hoặc sai.
Lời giải chi tiết
Phân tích các nhận định:
Nhận định a) Sai, trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954), lực lượng vũ trang ba thứ quân mới chính thức được thành lập.
Nhận định b) Sai, tiến trình của cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam phát triển từ chiến tranh du kích cục bộ ở địa phương lên Tổng khởi khởi ở thành thị.
Nhận định c) Sai, trong Cách mạng tháng Tám, khởi nghĩa nổ ra đồng loạt ở các địa phương, thẳng lợi ở mỗi địa phương có vai trò, vị trí khác nhau. Như chiến thắng ở Hà Nội, Huế, Sài Gòn có ảnh hưởng lớn và quyết định đến các địa phương trong cả nước.
Nhận định d) Đúng, nét đặc sắc về nghệ thuật chỉ đạo khởi nghĩa của Đảng là tận dụng thời cơ để đẩy lùi nguy cơ; kết hợp sức mạnh các lực lượng dân tộc và giành chính quyền trên cả hai địa bàn chiến lược.
Vậy nhận định đúng là d) và các nhận định sai là a), b), c).
*Bối cảnh lịch sử:
- Tình hình thế giới: Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn cuối. Phát xít Đức, Ý đã bị đánh bại, và Nhật Bản đang đứng trước nguy cơ thất bại hoàn toàn. Liên Xô liên tiếp giành thắng lợi trên chiến trường châu Âu, giải phóng nhiều nước và tiến thẳng vào Berlin.
- Tình hình trong nước:
+ Thực dân Pháp và phát xít Nhật cùng thống trị Việt Nam, gây ra nhiều đau khổ cho nhân dân.
+ Ngày 9/3/1945, Nhật làm cuộc đảo chính hất cẳng Pháp, độc chiếm Đông Dương. Điều này tạo ra một "khoảng trống quyền lực" và một tình hình khủng hoảng chính trị sâu sắc, làm cho điều kiện tổng khởi nghĩa nhanh chóng chín muồi.
+ Phong trào cách mạng do Đảng Cộng sản Đông Dương và Mặt trận Việt Minh lãnh đạo phát triển mạnh mẽ.
*Diễn biến chính:
- Chỉ thị "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta": Ngay trong đêm 9/3/1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng mở rộng đã ra chỉ thị lịch sử này, nhận định thời cơ đã đến và phát động cao trào kháng Nhật cứu nước, làm tiền đề cho tổng khởi nghĩa.
- Chuẩn bị tổng khởi nghĩa:
+ Tháng 4/1945, Hội nghị Quân sự cách mạng Bắc Kỳ quyết định nhiều vấn đề quan trọng, thống nhất các lực lượng vũ trang thành Việt Nam Giải phóng quân.
+ Ngày 16/4/1945, Tổng bộ Việt Minh ra chỉ thị tổ chức các Ủy ban Dân tộc Giải phóng các cấp và chuẩn bị thành lập Ủy ban Giải phóng Dân tộc Việt Nam (tức Chính phủ lâm thời).
+ Ngày 13/8/1945, khi Nhật tuyên bố đầu hàng Đồng minh, Hội nghị Đảng toàn quốc họp tại Tân Trào (Tuyên Quang) quyết định phát lệnh Tổng khởi nghĩa.
- Tổng khởi nghĩa giành chính quyền:
+ Từ ngày 14 - 18/8/1945, cuộc tổng khởi nghĩa nổ ra và giành thắng lợi ở nhiều địa phương, đặc biệt là ở các tỉnh nông thôn đồng bằng Bắc Bộ, đại bộ phận miền Trung và một phần miền Nam.
+ Ngày 19/8/1945: Khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Hà Nội. Hàng chục vạn quần chúng nhân dân đã tham gia cuộc mít tinh lớn tại Quảng trường Nhà hát Lớn, sau đó biến thành cuộc biểu tình vũ trang, chiếm các cơ quan đầu não của địch.
+ Trong những ngày tiếp theo, các cuộc khởi nghĩa liên tiếp thắng lợi trên cả nước. Đến ngày 28/8/1945, Tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi hoàn toàn trên cả nước.
+ Ngày 30/8/1945, vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị, chấm dứt chế độ phong kiến ngàn năm ở Việt Nam.
*Kết quả:
- Cách mạng tháng Tám thắng lợi đã đập tan ách thống trị của thực dân Pháp gần 100 năm và ách phát xít Nhật gần 5 năm.
- Chế độ quân chủ chuyên chế bị xóa bỏ.
- Thiết lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
*Ý nghĩa lịch sử:
- Đối với Việt Nam:
+ Mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc Việt Nam: kỷ nguyên độc lập, tự do, dân chủ và tiến lên chủ nghĩa xã hội.
+ Lần đầu tiên nhân dân Việt Nam từ thân phận nô lệ, bị áp bức, bóc lột đã trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình.
+ Khẳng định vai trò lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh.
- Đối với thế giới:
+ Là một điển hình của cách mạng giải phóng dân tộc trong thế kỷ XX, cổ vũ mạnh mẽ phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế giới.
+ Góp phần vào sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân cũ.